Czytając opracowania polskie i sowieckie czasami wydaje się, że autorzy opisują różne wojny, uwypuklając swoje sukcesy i przemilczając porażki.
W czasie tej wojny doszło do jedynego w historii zatopienia bojowej jednostki sowieckiej (statek uzbrojony „Gubitielnyj”) przez polski okręt, statek uzbrojony „Pancerny” (P I), w czasie bitwy rzecznej pod Czarnobylem 27 kwietnia 1920 roku.
Przeciwnikami polskiej flotylli były 2 flotylle sowieckie: Prypecka (istniała w okresie lipiec-wrzesień 1919, potem weszła w skład FD; dowódcy N.A.Jonkisz, a potem P.J.Paszkin) i Dnieprzańska (formowana od lutego 1919 roku, pierwszym dowódcą był A.W.Połupanow, potem Paweł Smirnow). Na początek dwie mapki ilustrujące teren starć, które mogą być pomocne w zrozumieniu przebiegu działań wojennych:
Uwaga: w legendzie mapki jest błąd, dowódcą FP od 2 lipca 1920 roku był Jerzy Wołkowicki, a nie Jerzy Zwierkowski, skądinąd wybitny dowódca z austro-węgierskiej flotylli dunajskiej.
Grupa polskich jednostek rzecznych powstała w kwietniu 1919 roku, kiedy książę Jan Giedroyć z marynarki rosyjskiej zaproponował dowódcy Grupy Podlaskiej (od lipca 1919 roku Grupa Poleska, a od połowy sierpnia 9. DP z dowódcą płk. Władysławem Sikorskim), gen. Antoniemu Listowskiemu, utworzenie sił wspierających działania wojsk lądowych. Spośród poniemieckich (porosyjskich?) motorówek pozostawionych w rejonie Pińska wybrano w kwietniu 1919 roku cztery, które przy pomocy miejscowych rzemieślników zaczęto remontować i szukać do nich silników (znaleziono u okolicznych chłopów).
Rozważano różne nazwy dla tych łodzi motorowych, najpierw pochodzące od nazwisk oficerów Grupy Podlaskiej: „Generał Listowski”, „Pułkownik Strzemiński”, „Major Dąbrowski”, „Major Łuczyński”, potem „Bartek Zwycięzca”, „Zagłoba”, „Kmicic”, „Wołodyjowski”. Ostatecznie rozkazem generała Listowskiego (z 17.04.1919) nadano im nazwy: „Listowczyk”, „Lech”, „Lizdejko” i „Lauda”. Komisja, powołana do zbadania przydatności łodzi, przedstawiła 18 kwietnia protokół stwierdzający zasadność remontu 3 motorówek jednocześnie dyskwalifikując „Laudę” z powodu zniszczonego kadłuba. Rozkazem gen. A.Listowskiego 19 kwietnia powołano nową jednostkę, grupę motorówek, której dowódcą został por. mar. Jan Giedroyć. Oficjalnie do Marynarki Wojennej wcielono tę jednostkę 1 maja 1919 roku jako Grupę Kutrów w Pińsku, potem zaczęto używać nazwy Flotylla Pińska. Motorówki przekazano do służby 22 maja, nadając im oznaczenia: III, IV i VI. Lokalne oznaczenia motorówek zmieniały się często, ostatecznie DSM przyjął je na swój stan 15 lipca 1919 roku przydzielając nowe oznaczenia.
Wzmacniano też Flotyllę kolejnymi jednostkami, wkrótce wcielono 3 motorówki (choć do służby nadawała się tylko jedna) znalezione na Polesiu (2 silniki do nich zamówiono w Warszawie), z Flotylli Wiślanej przerzucono statek Bug (przybył 17 września) i 6 motorówek (przybyły w końcu sierpniu – 2, we wrześniu – 1 i 3 listopada – 3), wcielono też (27 września) zdobyczny (w Petrykowie 17 września) statek Strumień.
Stan jednostek Flotylli Pińskiej w listopadzie 1919 roku:
[table][mrow]l.p.[col]Nazwa[col]wyp. (t)[col]wym. (m)[col]napęd/pręd. (KM/w)[col]typ
[row]1[col]Bug[col]30[col]22,0x3,5(5,3)x0,6[col]20/8[col]bocznokołowy par. drew.- żel.
[row]2[col]Strumień[col]25[col]17,1x2,4(9,1)x?[col]20/4,5[col]bocznokołowy par. drew.
[row]3[col]M I[col] 10[col]10,4x2,0x0,8[col]35/13,5[col] motorówka drew.
[row]4[col] M II[col]10[col]10,4x2,0x0,8[col]35/13,5[col] motorówka drew.
[row]5[col] M VI[col]8[col]10,2x2,2x0,8[col]22/8[col] motorówka drew.
[row]6[col] M VII[col]9[col]10,1x2,0x0,8[col]40/13,5[col] motorówka drew.
[row]7[col] M VIII[col]5[col]9,5x1,7x0,7[col]12/6,5[col] motorówka drew.
[row]8[col] M IX[col]13[col]13,0x3,0x0,9[col]12/5,5[col] motorówka stal.- drew.
[row]9[col] M X[col]11[col]13,4x1,8x0,8[col]60/13,5[col] motorówka stal.
[row]10[col] M XI[col]12[col]14,4x2,8x1,2[col]zepsuty[col] motorówka drew.-blasz.
[row]11[col] M XII[col]4[col]7,8x1,5x0,6[col]8/?[col] motorówka drew.
[row]12[col] M XIII[col]4[col]6,6x1,3x0,6[col]bez silnika[col] motorówka drew.
[row]13[col] M XIV[col] 16[col]14,1x2,5x0,8[col]12/?[col] motorówka żel.
[row]14[col] M XV[col]16[col]14,1x2,5x0,8[col]12/?[col] motorówka żel.[/table]
Ponadto w porcie Pińsku była krypa drewniana i prom zbudowany z połączonych dwóch kryp żelaznych. Nominalnie jednostką FP był także statek uzbrojony „Różycki” (od 17 września 1919 roku), ale nie dotarł do Pińska (ze względu na niski stan wód na Bugu i Kanale Królewskim) i został utracony na Wiśle (wskutek błędu dowódcy został przejęty przez Niemców) w rejonie Silna 2 listopada 1919 roku.
[table][mrow]nazwy[col]rok budowy/stocznia[col]wcielenie[col]uzbrojenie
[row] Drohiczyn -> Bug (ros.) -> Bug -> K 1[col]1885/?[col]17.06.19 (FW) -> 17.07.19 (FP, przybył 7.08.19)[col]1-37 mm + 2 km
[row]Struja? -> Strumień -> K 3[col]?/?[col] zd. w Petrykowie (17.09.19), wciel. 27.09.19[col]2 km
[row] 1 (niem.) -> 1 (8.04.19) -> I (23.05.19) -> M I (XI.19) -> MB 1 (III.20)[col]1916/?[col]przejęta 23.12.18, wciel. 8.04.19 (FW) -> 3/11.08.19 (FP)[col] 1-37 mm + 1 km, opanc.
[row] 2 (niem.) -> 2 (8.04.19) -> II (23.05.19) -> M II (XI.19) -> MB 2 (III.20)[col]1916/?[col]przejęta 23.12.18, wciel. 8.04.19 (FW) -> 3/11.08.19 (FP) [col] 1-37 mm + 1 km, opanc.
[row] ? -> III (22.05.19) -> I -> VI (15.07.19) -> M VI (XI.19) -> MB 3 (III.20)[col]1914/?[col] wciel. 22.05.19[col] 1-37 mm + 1 km, opanc.
[row] ? -> IV (22.05.19) -> II -> VII (15.07.19) -> M VII (XI.19) -> Nr 7 (20)[col]1914/?[col] wciel. 22.05.19[col] 2 km/1-75 mm + ? km, opanc.
[row] ? -> VI (22.05.19) -> III -> VIII (15.07.19) -> M VIII (XI.19) -> Nr 8 (20)[col]1914/?[col] wciel. 22.05.19[col] 1-2 km
[row] ? -> I -> VII ? -> IV -> IX (15.07.19) -> M IX (XI.19)[col]1912/?[col] wciel. VII.19[col] ? km
[row] ? -> II -> VIII ? -> V -> X (15.07.19) -> M X (XI.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19[col] 1 km, opanc.
[row] ? -> V -> VI -> XI (15.07.19) -> M XI (XI.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19[col] 1 km
[row] ? -> 12 -> M XII (XI.19) -> Nr 12 -> L 2 (MDLot)[col]?/?[col] wciel. VII.19 (FW) -> 30.09.19 (FP)[col] ?
[row] ? -> 13 -> M XIII (XI.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19 (FW) -> 30.09.19 (FP, przybyła 3.11.19) [col] ?
[row] Prosna -> 14 -> M XIV (XI.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19 (FW) -> 30.09.19 (FP, przybyła 3.11.19) [col] ?
[row] Kalisz -> 15 -> M XV (XI.19) -> MP 1 (III.20)[col]?/?[col] wciel. VII.19 (FW) -> 30.09.19 (FP, przybyła 3.11.19) [col] 1-75 mm + ? km[/table]
Dowódcy Flotylli Pińskiej:
Por. mar. Jan Giedroyć (17.04.19-16.03.20) – DSM zatwierdził w lipcu 1919 roku Giedroycia na stanowisku dowódcy flotylli, ale już we wrześniu 1919 roku wyznaczył na dowódcę oficera sztabowego, mjr. mar. Jerzego Łątkiewicza, który przybył do Pińska 28 września. Płk. Sikorski, ówczesny dowódca 9. DP, sprzeciwił się tej nominacji i spowodował zmianę decyzji. Por. Giedroyć pozostał na dotychczasowym stanowisku.
Mjr. mar. Edward Sadowski (16.03.20-2.07.20) – urodzony w 1886 roku (?), po konflikcie z gen. Sikorskim odwołany ze stanowiska dowódcy, po przejściu w stan spoczynku (miał skłonności do hazardu) był zamieszany w latach 30. w aferę szpiegowską (zbieranie informacji na rzecz wywiadu niemieckiego i prawdopodobnie sowieckiego) i został skazany przez sąd na karę śmierci.
Ppłk. Jerzy Wołkowicki (2.07.20-2.08.20) – urodzony w 1883 roku, oficer carskiej floty, w stopniu miczmana służył na okręcie pancernym Impierator Nikołaj I, brał udział w bitwie pod Cuszimą, gdzie wsławił się powiedzeniem na odprawie: „Rozpocząć walkę, a potem zatopić się”. To legendarne w marynarce rosyjskiej stwierdzenie uratowało mu życie w obozie starobielskim, gdyż Sowieci nie chcieli rozstrzelać „sławnego” miczmana spod Cuszimy, sympatyzującego zresztą z marynarzami rewolucyjnego pancernika Potiomkin.
Stan jednostek sowieckiej Flotylli Prypeckiej w 1919 roku:
[table][mrow]L.p.[col]Nazwa[col]wyp. (t)[col]wym. (m)[col]napęd/pręd. (KM/w)[col]typ
[row] 1[col] Wietka[col]45[col]29,3x7,0x0,4[col]45/9,5[col] bocznokołowy par. pas.
[row] 2[col] Zwiezda*[col]150[col]39,7x12,4x0,8[col]150/13,5[col] bocznokołowy hol. par.
[row] 3[col] Sokoł*[col] 40[col]24,6x6,0x0,6[col]60/6[col] bocznokołowy hol. par.
[row] 4[col] Turow*[col]40[col]25,9x6,0x0,4[col]55/9,5[col] bocznokołowy hol. par.
[row] 5[col] Pieriewał[col]64[col]30,5 (m.p.)x3,6x0,55[col]65/7,5[col] parowiec
[row] 6[col] Pieriekat*[col]?[col]24,7x3,9(6,7)x0,7[col]50/6,5[col] parowiec
[row] 7[col] Pinsk*[col]?[col]39,6x9,4x0,9[col]150/10[col] bocznokołowy holownik par.
[row] 8[col] Czetwiortyj*[col]16[col]17,9x3,9x0,3[col]10/5[col] kuter par. pas.
[row] 9[col] No 12[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 10[col] No 16*[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 11[col] No 40[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 12[col] No 47[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 13[col] No 48*[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 14[col] No 49*[col] ?[col]10,6x2,6x0,7[col]25/10 [col] motorówka
[row] 15[col] No 50[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 16[col] No 51[col] ?[col]?x?x?[col]?/? [col] motorówka
[row] 17[col] No 59*[col] ?[col]13,7x2,7x0,7[col]50-70/8 [col] motorówka[/table]
Jednostki oznaczone gwiazdką wcielono 1 października 1919 roku do Flotylli Dnieprzańskiej (Pieriekat 28.IX, Pinsk 26.IX).
[table][mrow]nazwy[col]rok budowy/stocznia[col]wcielenie[col]uzbrojenie
[row]Wietka -> "Puszcza" S 1 (23.03.20, pol.)[col]1913/?[col]wciel. VII.19, zdobyty w Narowli 6.03.20, wciel. do FP 23.03.20[col]1-37 mm + 1 km
[row]Zwiezda -> Jastreb (6.10.19) -> T 3 (1.06.20, pol.)[col]1897/? lub 1900/Pińsk[col]wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD), zd. w Czarnobylu 27.04.20, wciel. do FP 1.06.20[col]1-37 mm + 2 km
[row]Sokoł -> T 5 (4.05.20, pol.)[col]1885/?[col] wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD), zd. w Czarnobylu 27.04.20, wciel. do FP 4.05.20[col]1-37 mm + 2 km
[row]Turow -> Korszun (6.10.19) -> Patron (IV.20)[col]1896/?[col]wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD) [col] 1-37 mm + 2 km
[row]Pieriewał -> D 2 (18.03.20, pol.) -> Pułkownik Sikorski (V.20) -> Generał Sikorski (21.04.22)[col]?/?[col] wciel. VII.19, zdobyty w Mozyrzu 5.03.20, wciel. do FP 18.03.20[col]
[row]Pieriekat -> Krieczet (X.19) -> T 3 (7.04.20, pol.) -> "Inspekcyjny" K 4; (V.20) -> Stefan Batory (8.03.22)[col]1914/?[col] wciel. 28.09.19 (FD), zdobyty w Mozyrzu 5.03.20, wciel. do FP 7.04.20 [col] 1-37 mm + 1 km
[row]Pinsk [col]1903/Pińsk[col] wciel. 26.09.19 (FD)[col] 1 km
[row]Czetwiortyj (Barkaza No 4) -> No 206 (1.03.20) -> T 4 (1.05.20, pol.) -> K 5 (V.20)[col]?/?[col] wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD), zdobyty w Barbarowie 5.03.20, wciel. do FP 1.05.20[col]
[row]16 -> No 103 (1.10.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD)[col] ?
[row]48 -> No 101 (1.10.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD)[col] ?
[row]49 -> No 102 (1.10.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD)[col] 1 km
[row]59 -> No 104 (1.10.19)[col]?/?[col] wciel. VII.19 -> 1.10.19 (FD) [col] 1 km[/table]
JB
PS. Andrzeju (AvM) prośba o uzupełnienia, jeśli chodzi o „życiorysy” statków. Innych Kolegów też zapraszam do współpracy.
CDN...
. Dyskant wspomina o transportowcu "Wołga " w składzie flotylli Prypeckiej u Ciebie go nie widać i jak ma się sprawa z klasyfikacją jednostek w tej flotylli , piszesz typ jednostki jaki był w momencie budowy czy jaką funkcję pełnił w flotylli Prypeckiej ? . Chodzi o 3 kanonierki i 3-4 statki uzbrojone o których również wspomina Dyskant., czy są one w składzie wymienonym przez Ciebie? 
