Bitwa na jeziorze Ładoga - 22 X 1942 r.

[Edward Teach]

Fragment książki Leningrad 1941-44, Osprey publishing.

W czerwcu 1942 r. państwa Osi podjeły nietypowe działania morskie – postanowiły stworzyć własną flotyllę na jeziorze Ładoga. Na fiński brzeg jeziora dostarczono cztery kutry torpedowe MAS produkcji włoskiej oraz cztery niemieckie jednostki minowe. Siły te utworzyły Oddział Morski „K”. Wkrótce wzmocniono je 30 promami Siebel, uzbrojonymi w działa i działka przeciwlotnicze. 22 X 1942 r. Oddział Morski „K” przeprowadził operację „Brazil”- rajd na wyspę Sucho na południowej stronie jeziora. Jednostki niemieckie zdołały obezwładnić baterię artylerii nadbrzeżnej na wyspie, ale zostały zmuszone do sromotnego odwrotu, gdy zaatakowały je radzieckie samoloty i kutry torpedowe. Utracono cztery promy Siebel i Niemcy stracili 79 marynarzy. Zniechęceni porażką Niemcy rozwiązali Oddział Morski „K” i nie podejmowali już żadnych prób działania na jeziorze Ładoga.

Z tekstu wynika, że była to chyba jedna z największych i najważniejszych pod względem strategicznym bitew na jeziorach w historii ludzkości. Przez jeziora Ładoga przebiegała sławna Droga Życia dzięki, której zaopatrywano Leningrad.

Czy ktoś zna jakieś szczegóły na temat tego starcia?

[Marek S.]

Największą operację przeciwko wyspie Sucho przeprowadzono w dniach 21-23.X. i była to największa operacja połączonych sił „osi” na Ładodze. Podczas tej operacji miano zniszczyć baterię i latarnię, zdobyć jeńców oraz materiały wywiadowcze. Operacja ta nosiła kodową nazwę „Brasie” i dowodził nią ppłk Wachtel. Wzięły w niej udział następujące jednostki 7 ciężkich promów artyleryjskich (Nr 11, 13, 15, 17, 21, 23, 25), 4 lekkie promy artyleryjskie (Nr 12, 14, 22, 26), 3 promy transportowe (T2, T4, T6) z 70 żołnierzami desantu, prom sztabowy, prom szpitalny, 7 kutrów desantowych. Z pośród wspominanych kutrów desantowych pięć miało wysadzić desant na wyspie. Eskortę stanowiły kutry torpedowe MAS 526, MAS 527 i MAS 528. Później dwa ostatnie zawrócił, a w bezpośrednich walkach wokół wyspy wziął udział tylko MAS 526. Jednostki wyznaczone do operacji opuściły bazy w Käkisalmi i Taivallahti 21.X. po godz. 1600 aby spotkać się o 1830 koło Verkkosaari. O godz. 2145 całe zgrupowanie minęło wyspę Konevitsa i popłynęło kursem południowo-wschodnim w deszczu i śniegu, aby o godz. 0554 zająć pozycje wokół wyspy Sucho.
Nazajutrz (22.X.) ciężkie promy artyleryjskie z odległości 7500 metrów, przystąpiły o godz. 0615 do ostrzału wyspy. Bateria sowiecka odpowiedziała ogniem po dwóch minutach, o godz. 0617. Już po chwili znajdujący się na lewej flance prom Nr 11 dotknął dna i był zmu-szony zmienić kurs. O godz. 0619 zaobserwowano dwie duże jednostki, a chwilę później czte-ry mniejsze, które zostały rozpoznane jako kanonierki i kutry dozorowe. Jednostki sowieckie natychmiast otwarły ogień. W tym samym czasie ppłk Wachtel wydał rozkaz lądowania gru-pom szturmowym na wyspie, przy wsparciu ogniowym lekkich promów artyleryjskich. Desant (trzy oddziały szturmowe i jeden burzący) wylądował na wyspie o godz. 0655. Desant zniszczył dwa dział baterii nadbrzeżnej, położone na północnym i zachodnim brzegu. Nie udało się zniszczyć wschodniej armaty. Gdy oddział burzący atakował latarnię morską, za-uważono o godz. 0710 czerwono-białą rakietę, która była sygnałem do powrotu desantu. W między czasie utracono kontakt radiowy z atakującymi oddziałami, ale podpułkownikowi Wachtelowi udało się nawiązać kontakt telefoniczny z oddziałami na wyspie i wydać im roz-kaz powrotu na jednostki. Oddziały wycofały się zabierając ze sobą rannych i sześciu jeńców.
Równocześnie z lądowaniem rozpoczęła się seria katastrof wśród atakujących jednostek. O godz. 0655 lekki prom artyleryjski Nr 12 podczas wspierania desantu, wszedł na mieliznę. Natychmiast na pomoc ruszył mu prom ciężkiej artylerii Nr 13, ale i on osiadł na przybrzeż-nych skałach. Jedyne sprawne działo z baterii o godz. 0704 trafiło i uszkodziło lekki prom Nr 22. Jednostka pozbawiona napędu i sterowności została zepchnięta przez wiatr oraz przy-brzeżne prądy na przybrzeżne kamienie. Na pomoc ruszyły jej dwa lekkie promy (Nr 14, Nr 26), ale i one osiadły na kamieniach. W końcu udało się uwolnić tylko dwóm jednostkom Nr 14 i Nr 22. Ten ostatni z trudem posuwał się na końcu wycofujących się jednostek. Pozostałe osadzone na brzegu jednostki (Nr 12, 13, 26) zostały pomiędzy godz. 0900 a 0911 wysadzone w powietrze przez Niemców. O godz. 0914 rozpoczął się odwrót jednostek Formacji Promo-wej kursem północno-zachodnim. W tym czasie na wodach jeziora panowały fatalne warunki pogodowe, siła wiatru 5° w skali Beaufort’a i wysokie fale utrudniały sterowanie oraz użycie artylerii. Całe zgrupowanie musiało zmniejszyć szybkość do 5 węzłów.
Jednocześnie z rozgrywającymi się na wyspie walkami i dramatami osiadłych na kamien-nych mieliznach jednostek, kolumna ciężkich promów artyleryjskich prowadziła wymianę ognia z jednostkami sowieckimi, które przybyły na pomoc walczącym na wyspie żołnierzom. Ze strony sowieckiej udział w walkach wzięły – trałowiec Nr 100 (który pierwszy włączył się do walki, gdyż przebywał na dozorze w rejonie wyspy), 3 kanonierki (Nora, Bira, Selemdża), 5 ścigaczy (MO Nr 198, MO Nr 201, MO Nr 205, MO Nr 206, MO Nr 214) i 2 kutry torpe-dowe (TKA Nr 61, TKA Nr 81). O godz. 0749 jeden z okrętów sowieckich został trafiony i cała kolumna skryła się za zasłoną dymną. Do godz. 0915 kolumna ciężkich promów posuwała się kursem południowo-południowo-wschodnim do czasu uwolnienia się osadzonych na kamie-niach jednostek i ewakuacji desantu, po czym zawróciła i podążyła za wycofującymi się jed-nostkami. Podczas odwrotu zespół niemiecki znajdował się pod ciągłym ostrzałem okrętów sowieckich i był atakowany również przez lotnictwo, które zrzuciło około 400 bomb. Ataki te trwały do 1517, a do osłony powracającego zgrupowania włączyły się myśliwce fińskie i nie-mieckie. Według źródeł niemieckich zestrzelono 20 samolotów sowieckich, a według so-wieckich tylko 5 samolotów (3 Ił-2, 2 I-15bis).
Powracające jednostki zostały zaatakowane o godz. 0930 od północnego-wschodu przez trzy ścigacze typu MO, ale ich atak został odparty. Również ocalałe działo z baterii prowadzi-ło ogień do wycofujących się jednostek niemieckich. Ciężki prom artyleryjski Nr 21 zawrócił i o godz. 1013 wyeliminował dział z dalszej walki. Jednakże z powodu przeciekających ponto-nów prom zaczął tonąć. Na pomoc ruszyły dwa promy (Nr 11, Nr 23), które zdjęły załogę z tonącej jednostki i dobiły ją ogniem artyleryjskim. W tym czasie zatonął również w niewyja-śnionych okolicznościach kuter desantowy I 6, a według innych uszkodzony kuter został zdo-byty i odholowany przez Sowietów do Nowej Ładogi
O godz. 0954 do wycofującej się Formacji Promowej otwarła ogień kanonierka sowiecka, która nadeszła z południa. Z kierunku południowo-zachodniego o godz. 1030 nadeszło nato-miast kilka kanonierek osłanianych przez kutry dozorowe i torpedowe. Od godz. 1049 do 1434 oba zespoły ostrzeliwały się nawzajem. Walka odbywała się na dystansie 6000-13000 metrów i wielokrotnie Rosjanie uzyskali nakrycie, ale zespół niemiecki odniósł tylko lekkie uszko-dzenia. Niemcy natomiast twierdzą że jedną z kanonierek trafiły 4 pociski i zaobserwowano na niej eksplozję, ale źródła rosyjskie tego nie potwierdzają. Później kanonierki sowieckie zwiększyły odległość i pozostawały na krawędzi zasięgu ognia dział niemieckich, skąd pro-wadziły dalszy ostrzał.
Na końcu kolumny płynęły dwa promy transportowe, T6 który miał problemy z silnikami i T4 który holował uszkodzony prom sanitarny. Trzykrotnie zostały zaatakowane przez so-wieckie kutry torpedowe TKA-61 i TKA-81 o godz. 1132, 1135, 1140. Ataki te przeprowadzone pod przykryciem zasłony dymnej okazały się bezskuteczne.
Ostatecznie zespół niemiecki powrócił 23.X. do baz o godz.. 0315. W trakcie operacji Niemcy utracili 2 ciężkie (Nr 13, 21) i 2 lekkie (Nr 12, 26) promy artyleryjskie oraz 1 kuter desantowy I 6. Zginęło 18 żołnierzy, 4 zaginęło a 57 zostało rannych. Była to największe i najbardziej zacięte starcie na wodach Ładogi podczas tej wojny, stoczone jednak bez udziału jednostek flotylli fińskiej.

A tak wyglądała struktura organizacyjna tej flotylli:
Połączone siły morskie (niemiecko-włoskie)
Grupa C [z 31 Flotylli Trałowej] (por. J. Reymann) (od VII.1942)
kutry minowe – KM 3, KM 4, KM 8, KM 22
12 eskadra MAS [z 1 flotylli MAS] (kmdr ppor. G. Bianchini) (w okresie 22.VI.-25.X.1942)
kutry torpedowe – MAS 526, MAS 527, MAS 528, MAS 529
Formacja Promowa „Wschód” [z 1 Floty Powietrznej Luftwaffe] (ppłk F. Siebel)
Flotylla Promowa
Grupa dowódcza
barka sztabowa – 1 jedn.
barka szpitalna – 1 jedn.
motorówka sanitarna – 1 jedn.
motorówki – 3 jedn.
1 grupa bojowa (1 półflotylla)
ciężkie barki – 4 jedn.
lekkie barki – 3 jedn.
barki transportowe – 3 jedn.
motorówki transportowe – 2 jedn. (wykorzystywane jako kutry trałowe)
2 grupa bojowa (2 półflotylla)
ciężkie barki – 3 jedn.
lekkie barki – 3 jedn.
barki transportowe – 3 jedn.
motorówki transportowe – 2 jedn. (jw.)
Oddział artylerii
Oddział roboczo-naprawczy

[Edward Teach]

Bardzo dziękuję za wyczerpującą odpowiedź.