Mała Encyklopedia Statków Polskich

[Chemik]

Dzięki za sprostowanie, Pothkanie!! Naniosłem poprawki.

[CHRIS]

Hallo
DUALA (ex. DOGU) byla jedyna jego nazwa, zadna inna nie byla przewidziana.
Co do statku to po zakonczeniu 31.08. prob morskich DOGU pozostal w Hamburgu. Statek tak jak jego blizniaki pozostal wlasnoscia tureckiego armatora az do czasu podpisania umowy gospodarczej pomiedzy Niemcami i Turcja w dniu 25.10.1940 roku. We wspomnianej umowie uregulowano m.in. sprawy dotyczace tych 3 statkow. Statki miala przejac Rzesza (Kriegsmarine). W styczniu 1941 roku w Istambule anulowano umowe pomiedzy Armatorem tureckim a stocznia Blohm & Voss. A w lutym B & V zwrocil tureckiemu armatorowi zaplacone przez niego na poczet budowy wszystkich statkow naleznosci. Dopiero po tym 25.02.41 Marynarka przejela statek i zlecila przebudowe na Wohn- u. Zielschiff. Dwa dni wczesniej formalnie DAL przejal DOGU. Zmiana nazwy nastapila dopiero 05.03.41 tego dnia statek otrzymal nazwe DUALA.
Podobnie bylo z dwoma blizniakami.
Ch.

[Chemik]

Dziękuję Chris!! Zaraz poprawię wpis

[CHRIS]

Przebudowy dokonaly Warsztaty DAL, Hamburg (Werkstätten der DAL, Hamburg)
pierwsze proby odbyly sie 21.03.41
Ch.

[Chemik]

Przebudowy dokonaly Warsztaty DAL, Hamburg (Werkstätten der DAL, Hamburg)
pierwsze proby odbyly sie 21.03.41

Ponownie wielkie dzięki!!!

[Chemik]

Źródło: Miciński J, Kolicki S. "Pod polską banderą", Wyd. Morskie, Gdańsk 1962

Premjer(1).jpg (62.1 KiB) Przejrzano 9915 razy

PREMJER, SPBI (PBNG), ex „Tasso”, pasażersko-drobnicowy;
zbudowany w 1922 r. (wodowany 27.VI.1922, ukończony VIII.1922),
Ramage & Ferguson, Ltd, Leith (W. Brytania), numer budowy 257;
3540 BRT, 2171 NRT, 3950 t;
101,6(m.p.)× 13,1×6,9 m;
jedna 3-cylindrowa maszyna parowa potrójnego rozprężania, 2400 KM, 1 śruba, 12 węzłów;
2 pokłady, 5 ładowni (częściowo chłodzone - ok. 930m sześciennych),
450 pasażerów (kilkadziesiąt kabinowych, reszta – emigranckie w międzypokładach); załoga ok. 60 ludzi.
Uwagi: Zbudowany w 1922 r. jako „Tasso” (miał wówczas przyznany brytyjski Official Number: 146496) dla firmy Ellerman’s Wilson Line Ltd z Hull. Pływał linii Londyn - porty Morza Śródziemnego. 24.XI.1928 stał się własnością „Polbrytu” stanowiąc udział Ellerman’s Wilson Line Ltd z Hull w nowym towarzystwie żeglugowym. Z powodu srogiej zimy, przejęty dopiero 4.IV.1929 r. zmienił wówczas nazwę i banderę. Obsługiwał linię Gdańsk – Londyn, a od 1931 r. Gdynia – Londyn. W marcu 1934 r. postawiony „na sznurku” w Gdyni. W październiku 1935 r. (za kwotę 36 tyś funtów szterlingów) został sprzedany do Włoch. Pływał pod nazwą „Adua” w barwach firmy Tirrenia z Neapolu, w czasie włoskiej agresji na Abisynię, transportował sprzęt i oddziały na trasie Włochy Abisynia. Od 1937 r.był użytkowany przez Lloyd Triestino z Triestu, pływając z portów Morza Śródziemnego do Wschodniej Azji. W czasie II wojny światowej uległ zatopieniu przez własną załogę 4.IV.1941 r. w porcie Massaua (Erytrea). Został następnie podniesiony z dna przez Anglików i pocięty na złom.
Na podstawie:
1.) Miciński J., Kolicki S. Pod polska banderą, Wyd. Morskie, Gdańsk 1962.
2.) Miciński J. Księga Statków Polskich tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997
3.) Koszela W. Polskie statki pasażerskie, AJ-Press, Gdańsk 2011
4.) http://www.miramarshipsindex.org.nz

Źródło: http://www.ukoldpostcards.co.uk/sp14.JPG

Tasso(1).jpg (61.77 KiB) Przejrzano 9915 razy

Źródło: Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Premjer(1).jpg (119.75 KiB) Przejrzano 9915 razy

Źródło: Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Premjer(2).jpg (216.03 KiB) Przejrzano 9915 razy

Autor: Adam Werka w Piwowoński J. "Flota spod biało-czerwonej" Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 1989

Premjer(3).jpg (133.81 KiB) Przejrzano 9915 razy

Źródło: http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/91400/89dcd72b5d2274b63a3cb71479e0d936/

Premjer(4).jpg (82.85 KiB) Przejrzano 9915 razy

[AvM]

Uwagi: Zbudowany w 1922 r. jako „Tasso” (miał wówczas przyznany amerykański Official Number: 146496) dla firmy Ellerman’s Wilson Line Ltd z Hull.

Co za bzdury!

Angielski statek zbudowany w angielskiej stoczni ma oficjalny amerykanski ON

Latwo sprawdzic ze pasuje do sekwencji ON (oczywiscie brytyjskich) z 1922 z Hull.

ANNIE BARRACLOUGH 146495 Hull, 1922, Sail Appropriation Books, RSS
Hull, Sail, Sloop MNL, 1930
TASSO 146496 Hull, 1922, Steam Appropriation Books, RSS
Built: 1922, Register closed: 1929 TNA catalogue, BT 110/633/15
BRINDLEY 146497 Hull, 1922, Steam Appropriation Books, RSS
Hull, 1922, Steam MNL, 1930

Następnie był użytkowany przez Lloyd Triestino z Genui,

Od kiedy LLoyd Triestino (NB kontynuacja Lloyda austriackiego) byl w Genuii . Byl w Triescie )))))

Nastepnie

Jak juz to od 1937 roku.

[Chemik]

Dzięki panie profesorze, poprawiłem swoje "byki".

[AvM]

Zeby bylo smieszniej w STRANDGUT #1

podane jest LLoyd Triestino SA di Nav, Neapel

[Chemik]

Autor Marek Twardowski w Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Warszawa II(1).jpg (130.86 KiB) Przejrzano 9849 razy

WARSZAWA II, pasażersko-drobnicowy;
zbudowany w 1940 r. (zamówiony XII.1938, rozpoczęty wiosna 1939, wodowany jesień(XI.?) 1939, ukończony V.1940),
J.C. Smit Werft „De Noord”, Alblasserdam k/Rotterdamu (Holandia), nr budowy 576;
3436 BRT, 1929 NRT, 1450 t;
94,5(całk.)/86,5(m.p.)×13,5×4,9 m;
jeden 2-suwowy, 5-cylindrowy silnik Diesla Stork-Heselman, numer silnika 36, 2100 KM, 1 śruba, 14 węzłów;
3 pokłady, 3 ładownie (częściowo chłodzone),
264 pasażerów (kl. I - 14, kl. II (turystyczna) - 30, kl. III (emigracyjna) - 220), załoga 63 ludzi.
Uwagi: Zamówiony w grudniu 1938 r. przez „Polbryt” dla zastąpienia starego statku „Warszawa”, na linii do Hawru, przy czym linia miała być rozbudowana i obejmować następujące porty: Gdynia - Londyn - Hawr - Gdynia - Helsinki - Ryga - Gdynia. Po wodowaniu, mino wysiłków „Polbrytu” w celu przyspieszenia odbioru statku, tempo prac wyposażeniowych spadło, spowodowane to było kłopotami finansowymi armatora, toczącą się wojna oraz naciskami Niemców, którzy rościli prawa do statku. W dniu agresji niemieckiej na Holandie, 10.V.1940 r., statek znajdował się w stoczni w końcowej fazie wyposażania, został zdobyty przez Niemców i po przemianowany na „Ostwind”, stał się własnością Ostdeutsche Reederei GmbH z Danzig (ówczesna nazwa Gdańska). Wkrótce została zarekwirowana przez Kriegsmarine, został adaptowany w hamburskich warsztatach Deutsches Afrika Linien, do roli okrętu-bazy okrętów podwodnych i po zmianie nazwy na „Bolkoburg”, 18.V.1941 r. wszedł do służby jako okręt-baza 24. i 25. Flotylli U-bootów. 1.VII.1941 r. stał się okrętem-celem 24. Flotylli (miał wówczas następującą charakterystykę: wyporność 3600t; 94,50×13,55×4,95 m; jeden 2-suwowy 5-cylindrowe silnik Diesla Stork, 2600eKM, 1 śruba, 13,5w, 6200Mm/13 w; od VI.1943: 2×37pl (2×I), 3×20pl (3×I); z. 4of + 34 mar.). 1.I.1942 r. podporządkowany 25. Flotylli Okrętów Podwodnych, 20.VIII.1943 r. na Zatoce Gdańskiej zderzył się z okrętem podwodnym „U 670”, w wyniku kolizji U-boot zatonął. 5.IV.1945 r. przeniesiony do 26. Flotylli Okrętów Podwodnych. 3.V.1945 r. koło wyspy Fehmarn zbombardowany przez brytyjskie samoloty Hawker Typhoon ze 193 squadronu RAF, następnego dnia ponownie zbombardowany, na statku wybuchł pożar, którego nie udało się opanować, 7.V.1945 r. zatonął nadal płonąc w pozycji 54°24’N i 11°15’E. W połowie 1948 r. Polska Misja Morska złożyła do władz brytyjskich wniosek o rewindykację wraku, który został pozytywnie rozpatrzony 9.III.1949 r.. W międzyczasie 3.II.1949 r. wrak był poddany oględzinom, przez ekipę ekspertów z Wydziału Holowniczo-Ratowniczego Żeglugi Polskiej, która przybyła na holowniku „Herkules” i wydała ekspertyzę, iż wrak nadaje się do odbudowy. 28.V.1949 r. na wraku rozpoczęła prace ekipa wydobywcza ze znanego nam już Wydziału Holowniczo-Ratowniczego Żeglugi Polskiej. Wrak został podniesiony 11.VI.1949 r., poczym holowniki ratownicze Herkules” i „Swarożyc” rozpoczęły holowanie do Gdyni, gdzie zacumowano wrak 15 czerwca. Szczegółowe oględziny wykazały iż kadłub jest niezłym stanie, więc 18.VII.1949 r. przeholowano „Warszawę” do Stoczni Gdańskiej w celu odbudowy. Początkowo planowano odbudować ją jako wycieczkowiec, potem jako szybki drobnicowiec, w końcu jako statek szkolno-handlowy. Ostatecznie zaniechano odbudowy i wrak pocięto na złom, zachowując jedynie będący w dobrym stanie silnik napędowy „Warszawy”, który został zainstalowany na drobnicowcu „Monte Cassino”.
Na podstawie:
1.) Miciński J., Kolicki S. Pod polska banderą, Wyd. Morskie, Gdańsk 1962.
2.) Miciński J., Huras B., Twardowski M. Księga Statków Polskich tom 3, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1999
3.) Koszela W. Polskie statki pasażerskie, AJ-Press, Gdańsk 2011
4.) Gröner E. Die deutschen Kriegsschiffe 1815-1945 Band 5, Bernard & Graefe Verlag, Koblenz 1988
5.) http://www.miramarshipsindex

Źródło: Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Warszawa II(1).jpg (159.14 KiB) Przejrzano 9849 razy

Źródło: Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Warszawa II(2).jpg (153.7 KiB) Przejrzano 9849 razy

http://www.dws.org.pl/download/file.php?id=7905

Bolkoburg(2).jpg (65.45 KiB) Przejrzano 9848 razy

Gröner E. "Die deutschen Kriegsschiffe 1815-1945" Band 5, Bernard & Graefe Verlag, Koblenz 1988

Bolkoburg(1).jpg (34.99 KiB) Przejrzano 9849 razy

Źródło: http://www.shipbucket.com/forums/viewtopic.php?f=12

Bolkoburg(1).jpg (61.88 KiB) Przejrzano 9849 razy

Źródło: Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Warszawa II(3).jpg (99.29 KiB) Przejrzano 9849 razy

Źródło: Miciński J. "Księga Statków Polskich" tom 2, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1997

Warszawa II(4).jpg (143.2 KiB) Przejrzano 9849 razy

[AvM]

wodowany 15.3.1940 NV Werf "De Noord", Alblasserdam #579
ukonczony Mai 1941
silnik Mach Fab. Gebr. Stork & Co. NV, Hengelo #36

[JB]

JAGIEŁŁO, SPEN, ex „Petr Velikiy”, ex „Empire Ock”, ex „Duala”, ex „Dogu”, pasażersko-drobnicowy,
zbudowany w 1939 r. (wodowany 15.III.1939, ukończony 31.VIII.1939),
Blohm und Voss, Hamburg (Niemcy), numer budowy 520;
6133 (III.1948: 6261) BRT,
3715 (III.1948: 3380) NRT,
4900 (III.1948: 3000) t;
125,0×16,0×6,5 m; ...

Myślę, że przy opisywaniu statków, które podniosły polską banderę należy koniecznie zajrzeć do rejestru morskiego. Tam są oficjalne dane pomiarowe danej jednostki.
JAGIEŁŁO został wpisany do Rejestru Morskiego Sądu Grodzkiego w Gdyni 26 czerwca 1947 roku pod numerem 26 jako parowiec pasażersko-towarowy. Świadectwo pomiarowe (Nr 68/47) wydał Gdański Urzęd Morski. Pomiary, wykonane 20 czerwca t.r., dały wyniki: długość - 117,28 m, szerokość - 16,05 m, głębokość - 8.55 m, pojemność brutto - 6139,68 RT, pojemność netto - 3142,03 RT. Statek był własnością Skarbu Państwa Polskiego (reprezentowanego przez Ministerstwo Żeglugi), a użytkował go GAL.

JB

PS. 22 maja 1947 r. to data widniejąca na protokole zdawczo-odbiorczym na podstawie którego statek przejeły władze polskie od rządu sowieckiego.

[Chemik]

wodowany 15.3.1940 NV Werf "De Noord", Alblasserdam #579
ukonczony Mai 1941

Mam wątpliwości, co do tych dat ...
Groener podaje ze w maju 1941 r. zakończono przebudowę w Hamburgu.
Miciński podaje, że wodowanie nastąpiło jesienią (z opóźnieniem), a marzec toż to wiosna. przytacza relacje kpt. Ćwiklińskiego z pobytu w stoczni w kwietniu i maju 1940 r., w/g której statek był wówczas niemal ukończony, zdaje się to potwierdzać pierwsze załączone zdjęcie, ponoć wykonane w tym okresie (w maju 1940?)

JB, dzięki za interesujące sprostowanie , poprawię wieczorem

[AvM]

moze to wartobyloby zrobic osobny temat, z podtematami na statki lub typy, tak bedzie kobylo, znajac chemika

[Chemik]

moderatorzy stwierdzili że na razie mamy się gnieździć w jednym temacie, a potem się zobaczy...
więc ponawiam prośbę o wydzielenie osobnego miejsca, im wcześniej tym mniej do przeróbek

[Chemik]

Stan na I. połowę lat 30-tych.
Autor Marek Twardowski w Miciński J., Huras B., Twardowski M. "Księga Statków Polskich" tom 3, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1999

Polonia(1).jpg (62.17 KiB) Przejrzano 9781 razy

POLONIA, SPEB (PBRC), ex „Kursk”, pasażersko-drobnicowy;
zbududowany w 1910 r. (wodowany 7.VII.1910, ukończony IX.1910),
Barclay, Curle & Co. Ltd, Glasgow (W. Brytania), numer budowy 482;
7858 BRT, 4718 NRT, 5428-7050 t (w zależności od ilości emigrantów);
142,3(całk.)/137,2(mp)×17,2×7,6 m;
dwie 4-cylindrowe maszyny parowe poczwórnego rozprężania, 5800-6000 KM, 2 śruby, 14 węzłów;
3+2 (w nadbudówce) pokłady, 4 ładownie,
945 pasażerów [kl. I - 18 miejsc, kl. II (turystyczna) - 84 miejsc, kl. III (emigracyjna) - 843 miejsc]; załoga 290 ludzi.
Uwagi: Zamówiony przez Det Østasiatiske Kompagni dla Russian East Asiatic Company (zwanej też Russian-American Line), fundatorem była caryca Maria Teodorowna, znana też jako duńska księżna Dagmara, która zapłaciła za budowę statku swoimi klejnotami rodowymi. 7 lipca 1910 r. nastąpiła uroczystość wodowania statku, podczas której otrzymał nazwę „Kursk”, po dwóch miesiącach przekazano statek armatorowi (mierzył wówczas 7869 BRT i rozwijał 15,5 węzła oraz zabrać 1200 pasażerów; posiadał też Official Number: 233). Początkowo pływał pod banderą duńską, a w 1914 r. przeflagowano go pod banderę rosyjską, obsługiwał trasę Lipawa – Nowy Jork. Z chwilą wybuchu I wojny światowej obsługiwał wojenną linię Archangielsk – Nowy Jork. W okresie XI.1917-1921 znalazł się pod kontrolą brytyjskiego Urzędu Kontroli Żeglugi (Shipping Controller) i przekazany w czarter Ellerman’s Wilson Line, a wkrótce potem Cunard Line (otrzymał wówczas brytyjski Official Number: 142313). Pod banderą brytyjską transportował wojsko, jeńców i repatriantów do portów opanowanych przez „Białych”. W 1921 r. powrócił do swego właściciela którym była Det Østasiatiske Kompagni i pod duńską banderę. Statek został przemianowany na „Polonia” i wszedł do eksploatacji w barwach Baltic-America Line, obsługując trasę Lipawa - Gdańsk - Kopenhaga - Halifax - Nowy Jork. Od marca 1928 r. statek był wykorzystywany również jako wycieczkowiec. 8.VII.1928 r. po raz pierwszy zawinął do Gdyni. Zakupiony 11 marca 1930 r., przeszedł bez zmiany nazwy, do Polskiego Transatlantyckiego Towarzystwa Okrętowego (w październiku 1934 r. zmieniono nazwę na Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe S.A.). 14.V.1930 r. przybył po raz pierwszy do Gdyni, jako polska własność (jeszcze pod duńską banderą), a duńską załogę wymieniano na polską stopniowo, w ciągu około roku. Polską banderę podniósł 8.VII.1930 r. w związku z planowaną podróżą prezydenta Ignacego Mościckiego do Tallina. Wizyta w Estonii trwała do 13 sierpnia, a „Polonia” jako „jacht prezydencki” otrzymała eskortę w postaci niszczyciela „Wicher” i torpedowców „Mazur”, „Ślazak”, „Krakowiak” i „Podhalanin”. Następnego dnia statek powrócił na swoja normalną linię Gdynia - Kopenhaga - Nowy Jork - Halifax (przewożąc pasażerów, pocztę i drobnicę). Od 1931 r. w obliczu drastycznego spadku liczby pasażerów na trasie północnoatlantyckiej „Polonia” pływała głównie w rejsach wycieczkowych, m. in. 24.VII.1931 r. jako pierwszy polski statek przeciął koło podbiegunowe (w związku z tym dokonano chrztu wybranych pasażerów), następnego dnia dotarł do Nordkapu. 3.IV.1933 r. na pokładzie statku otworzono agencję pocztowo-telegraficzna Poczty Polskiej. 27.IX.1933 r. zainaugurował pasażersko-pocztowo-drobnicową linię palestyńską (Konstanca - Stambuł - Pireus - Jaffa - Hajfa), przewożąc głównie pielgrzymów i emigrantów żydowskich. W czasie eksploatacji na tej linii statek otrzymał „przezwisko” Grand-Orient-Lux-Torpeda. W czerwcu 1937 r. odbył dwie wycieczki z Konstancy na Morze Śródziemne. 12.XI.1938 r. linia palestyńska została zlikwidowana, a „Polonia” powróciła do Gdyni. W czasie eksploatacji na tej linii na pokładzie statku podróżowali egipski król Faruk wraz z dworem oraz hrabia Woroncow, ostatni potomek namiestnika Kaukazu. 4.XII.1938 r. transatlantyk został wycofany z eksploatacji. 17.XII.1938 r. za pośrednictwem angielskiej firmy, został sprzedany na złom za 17 600 funtów szterlingów (ok. 435 tyś złotych), nabywcą była włoska firma Francesco Pittaluga z Genui. 10.I.1939 r. „Polonia” została przejęta przez włoską załogę, po załatwieniu niezbędnych formalności, wyruszyła pod włoską banderą, w ostatni swój rejs do stoczni złomowej.
Na podstawie:
1.) Miciński J., Kolicki S. Pod polska banderą, Wyd. Morskie, Gdańsk 1962.
2.) Miciński J., Huras B., Twardowski M. Księga Statków Polskich tom 3, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1999
3.) Drzemczewski J., Śleboda T. Transatlantyki polskie, wyd. drugie (poprawione i uzupełnione), Pomorska Oficyna Wydawniczo-Reklamowa, Gdynia 2006
4.) Koszela W. Polskie statki pasażerskie, AJ-Press, Gdańsk 2011
5.) http://www.miramarshipsindex

Rosyjska pocztówka wydana po wprowadzeniu transatlantyku do służby.
Źródło: http://kowalfamilyhistory.wordpress.com/2011/02/25/my-grandfathers-journey-to-america-finally-comes-into-focus

Kursk(1).jpg (131.37 KiB) Przejrzano 9781 razy

Statek w barwach Russian-America Line.
Źródło: Koszela W. "Polskie statki pasażerskie", AJ-Press, Gdańsk 2011

Kursk(2).jpg (110.32 KiB) Przejrzano 9781 razy

Statek w barwach Baltic-America Line.
Źródło: Koszela W. "Polskie statki pasażerskie", AJ-Press, Gdańsk 2011

Polonia(1).jpg (174.84 KiB) Przejrzano 9781 razy

8.VII.1928 r. - pierwsza wizyta w Gdyni.
Źrodło: Miciński J., Huras B., Twardowski M. Księga Statków Polskich tom 3, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1999

Polonia(2).jpg (156.89 KiB) Przejrzano 9781 razy

Źródło: Drzemczewski J., Śleboda T. "Transatlantyki polskie", wyd. drugie (poprawione i uzupełnione), Pomorska Oficyna Wydawniczo-Reklamowa, Gdynia 2006

Polonia(3).jpg (141 KiB) Przejrzano 9781 razy

Źrodło: Miciński J., Huras B., Twardowski M. Księga Statków Polskich tom 3, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1999

Polonia(2).jpg (85.95 KiB) Przejrzano 9781 razy

Statek wchodzący do portu gdyńskiego, ok. 1933 r.
Źrodło: Miciński J., Huras B., Twardowski M. Księga Statków Polskich tom 3, POLNORD - Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 1999

Polonia(5).jpg (111.8 KiB) Przejrzano 9781 razy

Autor: Adam Werka w Piwowoński J. "Flota spod biało-czerwonej" Wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 1989

Polonia(7).jpg (143.14 KiB) Przejrzano 9781 razy

Statek w barwach GAL-u wchodzi do portu w Konstancy.
Źródło: Drzemczewski J., Śleboda T. "Transatlantyki polskie", wyd. drugie (poprawione i uzupełnione), Pomorska Oficyna Wydawniczo-Reklamowa, Gdynia 2006

Polonia(6).jpg (180.27 KiB) Przejrzano 9781 razy