Pozwolę sobie dorzucić trochę informacji, które udało mi się zebrać na temat stoczni Zieleniewskiego i pierwszych 4 holowników parowych zbudowanych w Krakowie dla Zarządu Regulacji Rzek przy CK. Namiestnictwie Galicji przed I wojną światową, odnośnie których krąży wiele sprzecznych informacji.
Niestety temat jest mało znany, literatura prawie nie istnieje, zaś książka jaka ukazała się na temat historii Zakładów im. Szatkowskiego, poświęcona została historii ruchu robotniczego i okresowi działalności w PRLu. Nawet informacje na stronie internetowej Fabryki Zieleniewski są mylne i w wielu przypadkach nieprawdziwe. Mam nadzieję, że inni dorzucą informacje, których nie znam.
Stocznia rzeczna C.K. Uprzywilejowanej Fabryki Maszyn L. Zieleniewskiego
W roku 1906 nastąpiło przekształcenie własnościowe działacej od ponad stu lat Fabryki Maszyn L. Zieleniewskiego w Krakowie, ze spółki rodzinnej na przedsiębiorstwo akcyjne. Przedsiębiorstwo wypuściło akcje, które w dużych pakietach wykupiły inwestorzy instytucyjni jak banki oraz inne duże zakłady mechaniczne w cesarstwie. Bracia Zieleniewscy, Leon i Edmund, zachowali kluczowe pozycje: Leon zostaje prezesem Rady Nadzorczej, zaś Edmund dyrektorem naczelnym. Podejrzewam, że bracia zachowali kontrolny pakiet akcji, ale utracili niezależność decyzji i wpływu na działalność firmy, nad która nadzór nad całą działalnością przejęła Rada Nadzorcza.
Ze sprzedaży akcji firma uzyskała dostęp do kapitału 1, 5 mln. koron oraz dostęp do kontraktów państwowych. Było to związane z celową polityką w cesarstwie, które ten model działania preferowało i popierało, poprzez kierowanie zamówień do tego typu zakładów. Dla braci Zieleniewskich był to jedyny kierunek rozwoju, tym bardziej, że Galicja była krajem preferynym i zacofanym w stosunku do innych krajów w cesarstwie i możliwości rozwoju bez kontraktów rządowych były poważnie ograniczone.
Mając dostęp do kapitału Fabryka zakupiła poza granicami miasta Krakowa, na Grzegórzkach, tereny z dostępem do Wisły. Był to wybór strategiczny, choć w tym czasie zakład nie prowadził żadnej produkcji związanej z żeglugą. Ponieważ od wielu lat Namiestnictwo Galicji prowadziło regulację Wisły oraz planowano regulować San oraz Dunajec, by przygotować je do żeglugi parowej, Fabryka mogła liczyć na kontrakty związne z tą działalnością. Ponadto była nadzieja, że trwająca od wielu lat dyskusja na temat budowy kanału łączącego Wisłę poprzez San z górnym Dniestrem wreszcie dojdzie do skutku. W tym czasie plany te zaczęły się krystalizować i właśnie pierwsze działania w tym kiedrunku były związane z regulacją Dniestru, znajdującym się w granicach Galicji oraz Sanu i przygotowaniem ich do żeglugi parowej.
Uwaga: W roku 1914 San był już żeglowny na odcinku 235 km od ujścia rzeki do Wisły, aż do Dynowa, powyżej Przemyśla. Dunajec był żeglowny tylko na odcinku 35 km, od mostu w Bogumiłowicach do ujścia rzeki do Wisły.
Zgodnie z przewidywaniami Wydział Regulacji Rzek przy Ministerstwie Handlu postanowił zamówić 6 identycznych holowników parowych o napędzie bocznokołowym do prowadzenia prac regulacyjnych dla Namiestnictwa Galicji: 4 z dostawą na Wisłę i 2 na Dniestr. Plany statku przekazano do opracowania Fabryce L. Zieleniewskiego. Ze względu na fakt, że zarówno San, Dunajec i górny Dniestr są rzekami wąskimi, zwłaszcza przy niskim stanie wodny, holowniki te miały mieć identyczny dziób i rufę ze sterami z dziobu i rufy, umożliwiający ruch w obu kierunkach bez konieczności obracania statku na rzece.
Stocznia
Stocznie zakładu zlokalizowano na tyłach fabryki gdzie między wałami przeciwpowodziowymi była przestrzeń otwarta.
Teren przygotowano podobnie jak w innych stoczniach na Wiśle, wyrównując i nadając mu niewielki spadek. Umożliwiło to ustawienie szeregu rownoległych szyn aż do rzeki, na których ustawiono wózki nośne dla powstających kadłubów. Umożliwiało to budowania na jednym slipie szereg kadłubów, przy czym kadłub najbliższy lustra wody był najblizszy wykończenia. Po zwodowaniu gołych kadłubów wyposażano je już na wodzie.
kadluby holownikow na slipie
holowniki dla Namiestnictwa Galicji w czasie wyposazania
W budynkach fabrycznych na Grzegorzkach składano elementy mostowe, które Zieleniewski budował, ale w moim przekonaniu w czasie budowy statków, stosowano budowę elementów kadłuba w halach i składania ich na slipie. Świadczą o tym terminy ukończenia jednostek, które zostały przekazane do prób w tym samym tygodniu.
W okresie od 1910 do 1914 stocznia zbudowała :4 holowniki, nieznaną liczbę pogłębiarek rzecznych, nieznana liczbe żelaznych łodzi o dł. 8 m oraz (moje przpuszczenie) żelazne galary (typu krakowskiego).
poglebiarki w czasie wyposazania
Jefe
.
